กลองยาวมีส่วนเกี่ยวข้องกับวัฒนธรรมไทยหลายๆด้าน จะเห็นได้ว่ากลองเป็นส่วนหนึ่งในนิทานสำนวน ความเชื่อ และอื่นๆ ขอยกตัวอย่างนิทานสำนวน และความเชื่อที่เกี่ยวกับกลอง ดังนี้ นิทานเกี่ยวกับกลองเรื่อง “กลองเป็นเหตุ” กล่าวไว้ว่า มีชายหนุ่มผู้หนึ่งเป็นนักตีกลองมือฉมัง เขาตีกลองได้จังหวะไพเราะจับใจมาก ไม่มีใครจะมาเทียบได้ อาชีพของเขา คือ วนิพก ออกหากินโดยการตีกลองให้ผู้คนได้รับฟัง ผู้คนที่ได้ยินเสียงกลอง   ตีกลองให้ผู้คนได้รับฟัง ผู้คนที่ได้ยินเสียงกลองของเขาแล้ว ต่างอดไม่ได้ที่จะต้องให้สตางค์แก่เขา เขาได้นำเงินนั้นมาเลี้ยงครอบครัวอยู่อย่างมีความสุข เขามีลูกชายคนหนึ่ง จึงได้ฝึกหัดให้ตีกลอง ทั้งสองพ่อลูกต่างช่วยกันตีกลองออกแสดงตามงานต่างๆ

          วันหนึ่งมีงานนักขัตฤกษ์ ทั้งสองพ่อลูกก็ออกไปตีกลองเหมือนเช่นเคย ประชาชนที่มาในงานเมื่อได้ยินเสียงกลองต่าง พากันมาแห่ห้อมล้อมดู และช่วยกันบริจาคเงินแก่สองพ่อลูก ทั้งสองคนพ่อลูกได้ตีกลองจนดึกและได้เงินจำนวนมาก ในวันรุ่งขึ้นเขาจะต้องไปตีกลองที่อื่นต่อ ทั้งสองจึงเอาสตางค์ใส่ย่ามแล้วพากันเดินตามทางมา ทางนั้นเป็นทางเปลี่ยว มีพวกโจรผู้ร้ายคอยดักปล้นจี้อยู่เสมอ ระหว่างเดินทางมาสองพ่อลูกก็พากันตีกระหน่ำกลอง พ่อบอกลูกว่า “ลูกเอ๊ย ตีกลองให้น่าฟัง จะต้องตีให้เป็นจังหวะจะโคน เมื่อเราเดินป่าเราควรตีเป็นเพลงยกทัพจึงจะดี” เมื่อตีได้มาครึ่งทาง โจรผู้ร้ายก็แปลกใจคิดว่าเป็นขบวนแห่ของพระราชา จึงชวนกันวิ่งหนี วิ่งไปก็ฟังไปพบว่าการตีกลองไม่เป็นจังหวะเดียวกัน ผู้เป็นลูกนึกถึงเพลงไหนได้ก็ตีเพลงนั้น ไม่ใช่เป็นเพลงยกทัพทั้งหมด โจรผู้ร้ายก็นึกแปลกใจ จึงย้อนกลับไปยังที่เดิมก็พบว่าเป็น 2 คนพ่อลูกที่ตีกลองในงานนั่นเอง โจรผู้ร้ายจึงเข้าไป   จี้เอาทรัพย์สินไปหมด เมื่อกลับมาถึงบ้านพ่อก็สั่งสอนว่า “ลูกเอ๊ย ต่อไปนี้ไม่ว่าพ่อ หรือผู้หลักผู้ใหญ่สั่งสอนอะไรเจ้าต้องปฏิบัติตาม ที่เราสองคนพ่อลูกถูกโจรผู้ร้ายจี้เอาเงินทองจนหมดตัว ”

          ส่วนสำนวนที่เกี่ยวกับกลองนั้น แสดงให้เห็นความสัมพันธ์ใกล้ชิดของกลองกับวิถีชีวิตของคน ซึ่งดูได้จากการนำเอากรอง และสัญญาณเสียงกลองเข้ามาเป็นส่วนหนึ่งอยู่ในสำนวนต่างๆ ที่ใช้พูดกันทั่ว ตัวอย่างเช่น สำนวนโยนกรอง หมายความว่า โยนภาระให้ผู้อื่นโดยปฏิเสธว่าไม่ใช่หน้าที่ของตน มูลของสำนวนนี้มาจากประเพณีตีกลองร้องฎีกา คือ เมื่อราษฎรเข้าไปตีกลองร้องฎีกาพระเจ้าแผ่นดินก็ทรงรับฎีกาไปพิจารณา เรื่องที่เกิดขึ้นพัวพันเกี่ยวข้องไปหลายฝ่าย ต่างฝ่ายต่างก็ว่าเป็นหน้าที่ของผู้อื่น จนไม่เกี่ยวข้องโยนกันไป  โยนกันมา เรื่องเกิดจากตีกลองร้องฎีกา จึงพูดเป็นสำนวนว่าโยนกรอง และสำนวนเทิดเทอมที่ไหนไปที่นั่น ความหมายของสมทวนนี้ มาจากอบายมุขทางเสื่อมที่เกิดจากการติดดูการละเล่นเถิดเทิง คือกลองยาว แสดงถึงว่าที่ใดมีเถิดเทิง คือ การเล่นกลองยาวที่นั่น ก็มีความสนุกสนานจากการเล่น ซึ่งไม่ควรจะไปดูอย่างนั้นเพราะจะทำให้ผู้ติดดูการเล่นเสียทั้งสุขภาพ เพราะไม่ได้พักผ่อน และเสียทั้งการเสียทั้งงานเพราะเอาเวลาไปดูการและเล่นเสียหมด สำหรับความเชื่อที่เกี่ยวกับกรองนั้นมีข้อห้ามและข้อปฏิบัติดังนี้ 

1. ผู้เริ่มหัดทำกลองครั้งแรก จะต้องประกอบพิธียกครูกลองก่อน เพื่อความเป็นสิริมงคล 
2. ห้ามข้ามกอง และเครื่องมือทำกลองเพราะถือว่า เป็นการลบหลู่ดูหมิ่นอุปกรณ์ที่ใช้ทำมาหากิน   เพราะนอกจากจะไม่เป็นสิริมงคลแล้ว ยังทำให้เป็นอัปมงคลกับตนเองอีกด้วย
3. ห้ามนำไม้จากศาลเจ้าพ่อในหมู่บ้านมาทำกลอง
4. ห้ามนำไม้ตกน้ำมันหรือไม้ตะเคียนมาทำกลอง เพราะเชื่อว่ามีวิญญาณสิงอยู่ในไม้เหล่านั้น
5. ห้ามตัดต้นไทรและต้นตาลที่ถูกฟ้าผ่ามาทำกลอง
6. ในการเริ่มแสดงกิจกรรมเกี่ยวกับกลองจะต้องมีการไหว้ครูก่อนเสมอ รวมทั้งการเล่นกลองยาวก็ต้องไหว้ครูเช่นกัน (มนตรี, 2549)

กลองยาวเป็นวงดนตรีที่เหมาะสำหรับ บรรเลงในขบวนแห่มากกว่าวงดนตรีประเภทอื่น เพราะเสียง ที่ตีได้ยินไปไกล ก่อให้เกิดความสนุกสนาน ราคาไม่แพงนักการซ่อมแซมดูแลรักษาง่าย เวลาบรรเลงก็สามารถเคลื่อนย้ายเป็นขบวนไปได้ง่าย โดยใช้หลังกับไหล่รับน้ำหนัก จะยืน นั่ง เดิน ตี ก็ได้ หรือใช้มือตีลงศอกลงเข่า      ก็สามารถทำได้ นับว่าพอใจทั้งผู้ชม และผู้บรรเลง (เจริญชัย ชนไพโรจน์,2529)