กระทงเกลือ หรือดาว เป็นส่วนที่ทำขึ้นสำหรับตกแต่งพวงปลา ให้เกิดความสวยงามยิ่งขึ้น ใช้ครอบอยู่ส่วนบนของลูกปลา จะใช้เฉพาะพวงปลาที่มีลูก 9 ตัวขึ้นไป ทำเป็นรูปดาว 5 แฉก วิธีการทำ ใช้ใบลานจำนวน 2 ใบเรียดให้ได้ขนาดตามที่ต้องการ แล้วทับซ้อนกันให้ปลายด้านใดด้านหนึ่งทับซ้อนกัน  ทำมุม 45 องศา จากนั้นพับใบลานทั้ง 2 เส้น ให้ทับซ้อนกันไปมา 6 ครั้ง ใช้นิ้วหัวแม่มือกดกึ่งกลาง จับให้เป็นรูปกรวย แล้วใช้ใบลานส่วนที่เหลือ พับเป็นรูปสามเหลี่ยม ให้ครบ 5 เหลี่ยม จะได้เป็นรูปดาว 5 แฉก

          ปักเป้าหรือเม็ด ใช้สำหรับร้อยเป็นสายระหว่างกระโจมปลากับแม่ปลา และระหว่างแม่ปลากับลูกปลา แต่เดิมนั้นการเชื่อมพวงปลาจะใช้ด้ายอย่างเดียว ซึ่งไม่สวยงาม ต่อมาได้คิดประดิษฐ์ปักเป้าร้อยเป็นสายเชื่อมเพื่อให้เกิดความสวยงามขึ้น วิธีการทำ ใช้ใบลานเรียดขนาดความกว้างเพียงเล็กน้อยเส้นเดียว พับงอระหว่างกลางให้เส้นขวาทับเส้นซ้าย จากนั้นนำเส้นร้ายสอดลงมาแล้วบิด จัดเป็นรูปสามเหลี่ยมแล้วดึงให้ตึง เสร็จแล้วพับใบลาน ในลักษณะเดิมอีกครั้งหนึ่งก็จะได้ปักเป้าหรือเม็ดที่เสร็จสมบูรณ์

          ใบโพธิ์ ใช้ต่อปลายตกแต่งรอบกระโจมปลา กระทงเกลือ ใช้เป็นระบายที่ด้านปลายสุด  ต่อจากลูกปลาทั้งหมด ทำจากเศษใบลานตัดเป็นรูปคล้ายใบโพธิ์ มีน้ำหนักเบา และพลิ้วลมได้ดี  การตกแต่งลวดลาย การลงสี และเขียนลวดลาย ตกแต่งปลาตะเพียนใบลาน ให้มีสีสันสะดุดตา และสดใสงดงาม การลงสีให้ลงสีพื้นด้วยสีน้ำมันก่อน สีพื้นจะเป็นสีแดง สีเหลือง สีฟ้า สีน้ำเงิน และมีสีเงิน สีทอง  เขียนลายส่วนที่เป็นเกล็ด เพื่อเพิ่มความมันแวววาว และสดใส จากนั้นก็เขียนลายตามจินตนาการ            สมัยก่อนเขียนเป็นลายกนกลายไทย ต่อมาประยุกต์เขียนเป็นลายดอกไม้ ลายต้นสน และลายอื่นๆ  ตามความคิดสร้างสรรค์ของช่างสานปลาตะเพียน

          การร้อยพวงปลาตะเพียน

          แม่ปลาตะเพียนที่ระบายสีสวยงาม และส่วนประกอบพวงปลา จะนำมาร้อยเยงเป็นพวงปลาที่มีความสวยงามดังนี้

          การร้อยจะร้อยปักเป้าลงไปก่อน ให้ได้ความยาวพอประมาณ แล้วร้อยเข้ากระโจมปลา แล้วร้อยปักเป้าอีก 2 เม็ด เข้ากับส่วนปลายของกระโจมปลา ที่แยกออกเป็น 5 แฉก แต่ละแฉกจะมีใบโพธิ์  อยู่ด้านปลาย จากนั้นร้อยลูกปลาโดยมีใบโพธิ์ห้อยระบาย ระยะห่างของลูกปลาแต่ละตัว จะมีปักเป้า  เป็นตัวเชื่อม ลูกปลาที่ร้อยมีเส้นละ 2 ตัว 3 ตัว และ 4 ตัว แล้วร้อยเข้ากระทงเกลือ รวมทั้งหมด 3 เส้นเมื่อร้อยแต่ละเส้นเสร็จแล้ว นำมาเย็บติดตรงส่วนหางของแม่ปลา 1 เส้น ส่วนท้องแม่ปลา 1 เส้น และส่วนปากแม่ปลา 1 เส้น แล้วเย็บส่วนปลายกระโจมปลาให้ติดกับสันหลังแม่ปลา เมื่อเสร็จสิ้นทุกขั้นตอนก็จะได้ปลาตะเพียน  ใบลานเป็นพวงปลาที่มีความสวยงาม

          ประโยชน์การใช้สอย

          ปลาตะเพียนใบลานหัตถกรรมพื้นบ้านภูมิปัญญาอาชีพ ได้รับความนิยมมาตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบัน เมื่อนำมาแขวนเหนือเปลเด็กน้อย ย่อมทำให้เกิดความเพลิดเพลินตา ทำให้เด็กมีความสุข ยิ้มเริงร่าอารมณ์ดี  ปลาตะเพียนจึงเปรียบเสมือนสัญลักษณ์แห่งความสุข และยังใช้ปลาตะเพียนใบลานแขวนประดับตกแต่งบ้าน อาคารสถานที่ให้มีความสวยงาม ร่มเย็นสงบสุข คู่กับวิถีการดำรงชีวิตของคนไทยมาโดยตลอด

การอนุรักษ์สืบทอดปลาตะเพียนใบลาน

          งานสานปลาตะเพียนใบลานชุมชนทำวาสุกรี ยังคงได้รับความนิยมจากนักท่องเที่ยวทั้งชาวไทย และชาวต่างชาติ ชาวบ้านชุมชนท่าวาสุกรี มีความภาคภูมิใจที่มีส่วนร่วมในการส่งเสริมเผยแพร่ภูมิปัญญา อาชีพให้เป็นที่แพร่หลาย เสริมสร้างความสนใจให้เยาวชนรุ่นหลัง เกิดความสนใจในการสานปลาตะเพียน

          ปัจจุบันนี้มีผู้มาศึกษาเรียนรู้การสานปลาตะเพียน ส่วนใหญ่เป็นนักศึกษามาสืบค้นเพื่อการศึกษาผู้ที่ศึกษาเพื่อประกอบเป็นอาชีพมีค่อนข้างน้อย ชาวชุมชนสานปลาตะเพียนท่าวาสุกรี ยินดีสนับสนุน ให้ลูกหลาน และเยาวชนได้ศึกษาสืบทอดการสานปลาตะเพียนต่อไป

          ปลาตะเพียนใบลานได้รับการคัดเลือกให้เป็น ผลิตภัณฑ์ 1 ตำบล 1 ผลิตภัณฑ์ ของจังหวัดพระนครศรีอยุธยา เป็นภูมิปัญญาอาชีพที่สมควรได้รับการส่งเสริมและอนุรักษ์ให้สืบทอดดำรงสืบต่อไป (วนิดา หลาวเพชร, ม.ป.ป.)